Jurriën Hamer – Vrijheid en gerechtigheid
Op dinsdag 23 april 2024 sprak Jurriën Hamer de Amersfoortse Bergrede uit onder de
titel Vrijheid en gerechtigheid
Jurriën Hamer (1988) is filosoof, jurist en schrijver van het boek Waarom schurken pech hebben en helden geluk: een nieuwe filosofie van de vrije wil (2021). Hij studeerde rechten en filosofie aan de Universiteit Utrecht, en promoveerde daar ook. Als schrijver, spreker en gespreksleider laat hij op toegankelijke wijze zien hoe filosofische ideeën over rechtvaardigheid, schuld en de vrije wil een enorme invloed op onze levens uitoefenen.
Jurriën begint zijn betoog met de prikkelende mededeling dat hij een moralist pur sang is. Maar we kunnen ook niet om de moraliteit van ons gedrag heen, zo stelt hij, omdat de problemen van deze tijd daarom vragen. Niemand kan om de stikstofcrisis heen, of om de klimaatcrisis. Wegkijken is geen optie meer en aan welke kant wil je staan?
Hamer: “De urgente problemen van vandaag tonen aan dat het liberalisme, de beste filosofie van rechtvaardigheid die ooit door mensen is bedacht, niet goed is uitgevoerd.” Ten dele komt dat doordat in de afgelopen decennia het liberalisme is verworden tot neoliberalisme, waarbij sprake is van een misplaatst marktdenken en een absurde nadruk op individuele verantwoordelijkheid. Hierdoor werden de zwakken in onze samenleving in de steek gelaten en konden de sterkeren zich ongegeneerd verrijken.
De kern van het liberalisme draait om een paradox: juist om een vrij leven voor jezelf en anderen mogelijk te maken, moeten er allerlei grote en kleine geboden worden nageleefd. Dan haalt Hamer enkele uitspraken uit de Bijbelse Bergrede aan, namelijk Mat. 5:21, 22 en 27,28, waarin Jezus extreem streng uithaalt. Hamer: “(…) ik vermoed dat Jezus hier hetzelfde duidelijk probeert te maken als ik: kleine vergrijpen zijn vaak verbonden met groot onrecht”.
Omdat in onze wereld alles met elkaar samenhangt, kunnen homohaat en -geweld niet los worden gezien van onverdraagzame grapjes, en het onder water lopen van eilanden in de Stille Oceaan staat niet los van onze levensstijl hier. Het wordt tijd om een einde te maken aan een periode van achteloze schadeberokkening en te werken aan een zorgzamer samenleving die rekening houdt met onze kwetsbaarheden, en die van het leven om ons heen.
